تب برفکی

ویروس تب برفکی ساخته شده از RNA تک زنجیره سنس مثبت است و حدود 8500 جفت باز دارد که توسط 4 پروتئین ساختاری احاطه شده است و کپسید ایکازوهدرال ویروس که وظیفه محافظت از RNA و اتصال به گیرنده های میزبان را دارند، شکل می دهند.

تاکنون شیوع فراگیر این ویروس در کشور های مختلف جهان به جز نیوزیلند رخ داده است. امروزه این ویروس در تمام قاره ها به جز استرالیا و آمریکای شمالی تهدیدی برای حیوانات در نظر گرفته می شود.

این بیماری حیوانات زوج سم از جمله گاو، خوک، گوسفند، بز و بیش از 70 گونه حیات وحش را از جمله گوزن ها را متاثر می کند.

علائم تب برفکی در گوسفند و بز بسیار خفیف است و تشخیص آن ها از سایر بیماری های این گونه ها چندان راحت نیست.

تب برفکی باعث تلفات سنگین در حیوان بالغ نمی شود ولی به دلیل کاهش وزن، تولید شیر و توان مصرف آب و خوراک، برای مدتی طولانی آن ها را بسیار ضعیف می کند. تلفات این بیماری در حیوانات جوان تر می تواند بالا باشد چرا که ممکن است در سنین پایین قلب حیوان مورد تهاجم ویروس قرار گیرد.

گاو، گوسفند و بز می توانند تبدیل به ناقل این بیماری بشوند. گاو ممکن است بین 2 تا 3 سال ناقل ویروس بیماری باقی بماند.

تب برفکی در لیست اداره بین المللی محصولات دامی (OIE) به عنوان واگیردارترین بیماری حیوانی طبقه بندی شده است و مانع اصلی در فرایند بازرگانی دام و محصولات دامی به حساب می آید.

دوره بیماری

ویروس تب برفکی مانند سایر اعضای گروه پیکورناویریده ها دوره بیماری نسبتا کوتاهی دارد. بسته به شدت آلودگی، علائم ابتلا می تواند بین 4 تا 6 ساعت بعد از آلودگی بروز کند.

انتقال آلودگی به گاو معمولا از مجراهای تنفسی وارد بدن دام می شود (137). انتقال آلودگی می تواند از راه پوست و غشاهای مخاطی هم منتقل شود؛ ولی انتقال از این مسیر به 10000 برابر ویروس بیشتر از مجراهای تنفسی نیاز دارد.(137) این ویروس در شیر گاو (78. 219. 378)، اسپرم، ادرار و مدفوع (137.243) ترشح می شود و گوساله ها با استنشاق ذرات شیر می توانند به بیماری مبتلا شوند. همچنین گاوهای آلوده مقادیر زیادی ویروس هوازی را از طریق بازدم به هوا منتشر می کنند که می تواند منجر به ابتلای سایر گاوها و گونه های دیگر شود (438).

تاول های این بیماری می تواند در نواحی مختلفی بروز کند که مهمترین آن ها پا ها و زبان هستند. معمولا در پی بروز تاول ها، حیوان تب هم می کند. بسته به مقدار و مسیر انتقال آلودگی دام، مدت بروز علائم بالینی می تواند بین 2 تا 14 روز باشد.

در سال 2001 بزرگترین اپیدمی این بیماری در انگلستان رخ داد که عامل اصلی انتقال آن گوسفندان شمرده شدند. از آن جا که تشخیص بالینی ویروس تب برفکی در گوسفند مشکل است، بیماری ممکن است قبل از تشخیص به سایر حیوانات منتقل شود.

حساسیت گوسفند به آلودگی ویروس تب برفکی از طریق تنفس بسیار پایین است ولی مقادیر زیادی ویروس های هوازی منتشر می کنند. هرچند با توجه به عدم تشخیص ساده آن در گوسفند، احتمالا بزرگترین عامل انتقال به سایر حیوانات ناشی از تماس آن ها با یکدیگر است. گزارش شده است که 25% گوسفندان آلوده شده هیچ علامتی از بیماری نشان نمی دهند و 20% از آن ها تنها یک تاول بروز می دهند.

پاسخ حیوان میزبان به بیماری

ویروس تب برفکی به سرعت در خون و مایعات میان بافتی بدن حیوان مبتلا یا واکسینه شده منتشر می شود. آنتی بادی های خاص این ویروس به صورت اختصاصی در برابر ابتلای اولیه یا مجدد حیوان از آن محافظت می کنند و میزان مقاومت با بالاتر بودن سطوح آنتی بادی همبستگی دارد.

بهترین ایمنی توسط بدن بین روز های 7 تا 14 ابتلا به بیماری یا تزریق واکسن ایجاد می شود. همچنین گزارشاتی وجود دارد که علاوه بر آنتی بادی ها، ماکروفاژ ها با بلعیدن ویروس به پاک کردن خون کمک می کنند.

امروزه به حیواناتی که بعد از گذشتن 28 روز از آلودگی دام به ویروس هنوز امکان استخراج ویروس از بدن آن ها وجود داشته باشد. گاوها و گوسفندان و بز ها می توانند حتی تا 3 سال ناقل باشند. بعضی گونه های بوفالو می توانند تا 5 سال هم ناقل باشند. در گله های گاو و گوسفند بین 15 تا 50% گله می توانند ناقل ویروس باشند (106). اگرچه شواهدی برای اینکه دام ناقل بتواند دام سالم را مبتلا کند وجود ندارد ولی در صورت حضور ویروس در مجراهای تنفسی و مری گاو و گوسفند، این احتمال بسیار بالاست. بنابراین حتی اگر گله ای به ظاهر علائم کلینیکی نداشته باشد، ممکن است ناقل ویروس باشد و در صورت افت سیستم ایمنی دام ناقل علائم بیماری ظهور کرده و دام های سالم نیز آلوده شوند.

در سال های آخر دهه 90 تقریبا 0.8 تا 1 میلیون دوز واکسن در سراسر دنیا تولید شده است. واکسیناسیون موفق در اروپای غربی منجر به پایان یافتن اپیدمی های این بیماری بعد از سال 1989 شد و اتحادیه اروپا از آن به بعد به سیاست های بدون واکسیناسیون (برای مثال حذف حیوانات مشکوک و مبتلا بدون کشتار و استفاده انسانی) روی آورد.

در شکل زیر شروع شیوع یکی از انواع ویروس تب برفکی در کشورهای مختلف نشان داده شده است.

گسترش نوع O در سال 1990 در هند شروع شد و در سال 2001 در انگلستان فراگیر شد. رنگ های یکدست کشورهایی هستند که این نوع ویروس در آن ها دیده شده و قسمت های هاشور خورده موارد مشکوک مشاهده شده است.

اخیرا استفاده از تکنیک RT-PCR منجر به ایجاد روش هایی برای تشخیص سریع حضور ویروس در فاصله 24 تا 96 ساعت قبل از بروز علائم کلینیکی شده است. همچنین این روش با تکنیک های تشخیصی قابل حمل امکان انجام آن را در خود مزرعه فراهم آورده است تا بتوان اقدامات درمانی زودهنگام تر و موثرتر به کار گرفت.